Zamek Karpień i Wioska Karpno to relikty przeszłości, niemalże wymazane z krajobrazu serca Gór Złotych. Pozostałości po dawnych zabudowaniach są obecnie zapisane w kamieniu i ziemi, niemniej jednak zasługują na uwagę i pamięć, gdyż nieraz odgrywały swoją rolę w historii regionu. Ruiny stanowią cenne źródło informacji o przeszłości dla osób interesujących się historią, a dla przeciętnego turysty stanowią ciekawostkę, jednocześnie oferując malownicze widoki leśnych ostępów. Spacerując przez gęsty las i napotykając rumowiska dawnej zabudowy, można w refleksyjny sposób spojrzeć na życie, jego przemijanie oraz zmiany, które zaszły na świecie na przestrzeni wieków.
Ten artykuł jest skierowany do wszystkich, którzy interesują się historią i architekturą, lub po prostu poszukują nowych, ciekawych przygód oraz fascynujących, a zarazem mniej popularnych miejsc do odkrywania. W ramach poniższego artykułu poznamy lokalizację, odkryjemy bogatą historię oraz ciekawostki związane z rycerskim Zamkiem Karpień.
Ruiny zamku Karpień, będące pozostałością po średniowiecznej twierdzy, usytuowane są na szczycie góry Karpiak, która wznosi się na 782 m n.p.m. Są one położone na terenie gminy Lądek-Zdrój w ziemi kłodzkiej, regionie Sudetów, który kiedyś był stolicą dawnego państwa karpieńskiego. Ruiny tego zamku, otoczone przez gęsty las, stoją na pustkowiu tuż przy granicy polsko-czeskiej, co dodatkowo podkreśla jego historyczne znaczenie. Malownicza lokalizacja w samym centrum Śnieżnickiego Parku Krajobrazowego stanowi idealne miejsce dla miłośników górskich krajobrazów. W najbliższej okolicy znajdują się również szczyty Królówka, Pustki oraz Bukowa Kopa, a od najbardziej rozpoznawalnego szczytu w tym regionie - Góry Trojak - dzieli go około 1,5 km, który można pokonać zaledwie półgodzinnym spacerem.
Nieopodal murów zamku, na południe od jego lokalizacji, można spotkać pozostałości po zapomnianej wsi Karpno. Usytuowane są one nad górnym biegiem Karpowskiego Potoku, stanowiąc tajemniczy ślad minionych wieków.
Aby dotrzeć do ruin rycerskiego zamku Karpień, musimy skorzystać ze szlaków turystycznych oznaczonych kolorem niebieskim lub zielonym.
Zamek Karpień wybudowany został na początku XIV wieku, być może na miejscu starszego grodu, jak głoszą liczne legendy. Posadowiony w pobliżu traktu handlowego łączącego Lądek z Javornikiem i zapewniał ochronę dla przechodzących tędy handlowców, gdyż stał przy tzw. "Drodze Solnej", którą transportowano sól - towar o wielkiej wartości w tamtych czasach.
Pierwszym znanym z nazwiska właścicielem tego strategicznego zamku był Thamo Glubos Starszy, lennik króla Jana Luksemburskiego, którego herb przedstawiał złotego karpia - co jest uważane za genezę nazwy Karpień. Zamek, wzniesiony w strategicznym miejscu nad rejonami osadniczymi, pełnił funkcję obronną, strzegąc kilku ważnych przełęczy. Wraz z zamkiem Homole i Rychleby, tworzył system obronny tej części Śląska.
Zamek był także siedzibą szlachty władającej państewkiem feudalnym (Państwo karpieńskie) obejmującym obszar Doliny Górnej Białej Lądeckiej i jej dopływów. W 1346 roku właścicielami grodu stają się bracia von Glubos, co uczyniło go lokalnym ośrodkiem administracyjnym. W skład dóbr zamkowych wchodziło wtedy trzynaście okolicznych wsi i miasto Lądek-Zdrój. W 1353 roku, zamek stał się ważnym elementem w systemie obrony Korony Czeskiej bowiem w jego posiadanie wszedł brat Karola IV Johann, margrabia morawski, a w 1378 roku bratanek króla Jodok. W późniejszym okresie zamek przechodził kilkukrotnie w ręce różnych możnowładców.
Niestety, okres wojen husyckich w XV wieku przyniósł zniszczenia dla zamku. W marcu 1428 roku zamek po raz pierwszy spłonął podczas najazdu husytów, a potem ponownie został zniszczony trzy lata później. Po tym okresie, zamek przeszedł w ręce Hynka Krušiny z Lichtenburga, który zajmował się nie tylko administracją, ale również prowadził rabunki, napadając na okolicznych mieszkańców, kupców i podróżnych. Posunął się jednak za daleko, kiedy w 1442 roku zaatakował i ograbił klasztor w Henrykowie. Rok później, Karpień został zaatakowany i zniszczony przez połączone siły miast księstw śląskich. Po śmierci Hynka w 1454 roku, zamek stał się siedliskiem złoczyńców wyjętych spod prawa, którzy doskwierali okolicznej ludności. W 1513 roku Zamek Karpień został ostatecznie zniszczony przez mieszkańców Lądka, którzy przepędzili jego dzikich lokatorów. Po częściowej rozbiórce, kamienie z zamku wykorzystywano jako budulec przy wielu inwestycjach prężnie rozwijającego się miasta uzdrowiskowego Lądek-Zdrój, a ruiny stały się atrakcją turystyczną dla kuracjuszy. W 1885 roku wzniesiona została drewniana wieża widokowa w meijscu wczesniej zajmowanym przez wieżę zamkową, która jednak nie przetrwała zbyt długo.
Spacerując po opuszczonych ruinach, oddalonych od cywilizacji, trudno uwierzyć, że kilka wieków temu to miejsce tętniło życiem. Zwiedzanie ruin odbywa się wyłącznie na własną rękę, bowiem nie ma tu zorganizowanego ruchu turystycznego. Dziś, zamek Karpień prezentuje się jako zbiór kamieni i fundamentów, jednak zdecydowanie warto go odwiedzić ze względów edukacyjnych, zwłaszcza jeśli pasjonuje się średniowieczną historią. Dobrze widoczny jest podział obiektu na gród wewnętrzny z wieżą i dziedzińcem, zewnętrzny mur obronny i na podgrodzie. Zamek dolny, z nieregularnym obrysem, odgrywał rolę miejsca gospodarczego — stajnie, domy mieszkalne dla załogi zamku i czeladzi. Natomiast zamek górny składał się z niewielkiego dziedzińca otoczonego murem obronnym i pięciobocznej wieży obronnej. W zamku górnym znajdował się dom pański, mieszkalny budynek z piwnicą i spiżarnią. Przy odrobinie wyobraźni, zachowane fundamenty umożliwiają wyobrażenie sobie niegdyś imponującego zarysu twierdzy, wznoszącej się na 12 metrów. Widoczna jest tu panorama na okoliczne góry, ze Śnieżnikiem włącznie.
Przedzierając się przez zarośla i trawy w pobliżu ruin, natrafić możemy na głaz z wyrytym planem zamku, który został wykonany dla turystów w 1883 roku, oraz kamienną ławkę zamontowaną tu na początku XX wieku. Znajdziemy tu również współczesne tablice informacyjne przedstawiające podstawowe informacje o historii tego miejsca. Ruiny zamku, leżące na terenie Lasów Państwowych, są dostępne dla odwiedzających przez cały rok i nie są w żaden sposób zabezpieczone przed czynnikami atmosferycznymi oraz turystami. Upraszamy odwiedzających to miejsce o zachowanie się w sposób należyty, nie pogarszający stanu ruin. Obecnie na terenie ruin nie są przeprowadzane żadne prace konserwatorskie ani archeologiczne, a działania mające na celu utrzymanie względnego porządku w tym miejscu wychodzą z inicjatywy społecznej lub są organizowane przez ZHP, lub PTTK.
Początki wsi sięgają średniowiecza i są nierozerwalnie związane z oddalonym od niej o kilkaset metrów Zamkiem Karpień. Za powstanie wsi datuje się okres równorzędny z budową pobliskiego zamku, i była to osada jemu służebna. W latach świetności prężnie się rozwijała i zamieszkiwana była przez dziesiątki mieszkańców. W Karpnie mieścił się między innymi posterunek celny obsługujący trakt do Czech. Wieś, w przeciwieństwie do Zamku, przeciwstawiała się zawieruchom politycznym; jeszcze pod koniec XIX wieku mieszkało tu ponad 100 ludzi, a na początku XX wieku funkcjonowały dwie gospody. Upadek Karpna następuje po 1945 roku na skutek wysiedleń niemieckiej ludności z tych terenów oraz nowej komunistycznej polityki wprowadzającej przygraniczne niezamieszkane strefy. Opuszczone domy po niemieckich osadnikach zostały pozostawione bez opieki i w szybkim czasie ulegały dewastacji. Próżno szukać śladów dawnych domostw nieprzygotowanemu oku na tym terenie pochłoniętym przez las, gdyż po zabudowaniach pozostały jedynie niewielkie rumowiska, w niczym nie przypominające jakiejkolwiek zabudowy. Obecnie wieś nie posiada ani jednego stałego mieszkańca, a jedynym wyraźnym świadkiem istnienia osady na tym terenie jest mały leśny kościółek.
Kościółek pw. Matki Bożej od Zagubionych został wybudowany w 1872 roku i jako jedyna budowla leżąca w obrębie wsi Karpno zachowała się do obecnych czasów, to za sprawą swojej znaczącej roli, jaką odegrała w historii nowożytnej Polski i Czech. W jej murach odbywały się bowiem konspiracyjne spotkania polskiej i czeskiej opozycji w latach 80., z udziałem między innymi Vaclava Havla (późniejszego prezydenta Czech). Przemiany polityczne, które nastąpiły wkrótce potem, zainspirowały lokalnych mieszkańców do upamiętnienia tych wydarzeń. Najpierw wmurowano w podniszczone mury kościółka pamiątkową tablicę, a niedługo potem wolontariusze, składający się w głównej mierze z leśników i myśliwych, przeprowadzili gruntowny remont tego przybytku.
Spacerując po opuszczonej wsi Karpno, człowiek zaczyna rozważać nieuchronność przemijania. Życie wydaje się tworzyć ciąg stałych i niezmiennych elementów - budujemy domy, sadzimy drzewa, rodzimy dzieci. Mamy wrażenie, że te nasze działania tworzą coś wiecznego i niewzruszonego. Jednak, tak naprawdę, nie mamy tej stabilności. Wystarczyło zaledwie kilka dziesięcioleci, a ta niegdyś tętniąca życiem wieś przekształciła się w zbiór ruini, gdzie ledwie kilka kamieni przypomina o dawnych ludziach którzy tu mieszkali pracowali poprostu żyli.
Ruiny Zamku Karpień, choć są jedynie cieniem dawnej świetności tej warowni, wciąż robią wrażenie. Stoją tam, majestatycznie wyrastając z otaczającego krajobrazu, jako ciche przypomnienie o dawnych czasach, pełne tajemnic. Mimo że struktura ta została zniszczona przez upływ czasu i działanie człowieka, wciąż posiada niezwykły urok, który przyciąga zarówno historyków, jak i poszukiwaczy przygód. To miejsce jest mało znane, ale chętnie odwiedzane przez miłośników historii i poszukiwaczy przygód. Nie jest to atrakcja komercyjna ani spektakularna, jednak to ciekawy kierunek popołudniowego spaceru. Wielu turystów zwraca uwagę, że miejsce jest nieco zaniedbane i przydałoby się uporządkować ten teren zamku.
Zapraszamy do kontaktu
